De bloei in de medicinale cannabisindustrie

Door Ester Aso

Ester behaalde haar PhD in biologie aan de Universitat Pompeu Fabra en is momenteel werkzaam als universitair hoofddocent farmacologie aan de Universiteit van Barcelona. Haar onderzoekswerk heeft zich in de afgelopen 15 jaar gericht op de studie van de rol van het endocannabinoïde systeem bij psychische aandoeningen en, in het bijzonder, op het therapeutische potentieel van cannabinoïden tegen neurodegeneratieve ziekten, zoals de ziekte van Alzheimer. Als resultaat van dit onderzoek heeft ze 20 wetenschappelijke artikelen over cannabinoïden gepubliceerd en deelgenomen aan tal van onderzoeksprojecten gefinancierd door overheids- en particuliere fondsen. Ze is sinds 2004 lid van de Spaanse Vereniging voor Onderzoek naar Cannabinoïden en maakte van 2011 tot 2015 deel uit van de Raad van Bestuur.

De cannabisindustrie maakt wereldwijd een ongekende groei door, voornamelijk gemotiveerd door wetswijzigingen die consumptie decriminaliseren en de productie van derivaten van cannabisplanten reguleren voor therapeutische en, op beperktere schaal, recreatieve doeleinden.

Deze politieke vooruitgang is een respons op de groeiende maatschappelijke vraag naar regulering van het gebruik van medicinale cannabis. Deze vraag wordt op zijn beurt gedeeltelijk ondersteund door wetenschappelijke vooruitgang die de potentiële therapeutische toepassingen van specifieke cannabisderivaten bij een toenemend aantal ziekten aantonen. Daarom kunnen we zeggen dat de grote opleving in de huidige cannabisindustrie grotendeels te danken is aan de combinatie van wetenschappelijke, sociale, politieke en economische belangen.

Legalisatie van medicinale cannabis

Momenteel hebben meer dan 30 landen het therapeutisch gebruik van cannabisextracten gelegaliseerd en de schatting is dat er de komende jaren nog minstens een stuk of 12 landen zullen volgen. Uruguay, Israël en Nederland zijn in dit opzicht pioniers geweest, maar het zijn waarschijnlijk de wetswijzigingen in twee economische wereldmachten, de Verenigde Staten van Amerika (VS) en Canada, die het meest hebben bijgedragen aan de huidige groei in de cannabisindustrie.

Hoewel cannabis in de VS niet op federaal niveau is gelegaliseerd, heeft meer dan de helft van de deelstaten wetten aangenomen die het gebruik van medicinale cannabis reguleren. In 10 van deze staten, waaronder enkele van de meest bevolkte staten, is het gebruik van cannabis voor alle doeleinden legaal. Bovendien geeft de goedkeuring in mei 2018 van de federale wet die bekend staat als het "Recht om te proberen" [1], patiënten met terminale ziekten toegang tot experimentele therapieën die klinische fase I-onderzoeken hebben voltooid, ook al zijn ze nog niet goedgekeurd door de regelgevende instantie van de Food and Drug Administration (FDA). Zo is de deur geopend om in het hele land patiënten in kritieke situaties met cannabisderivaten te kunnen behandelen. Aan de andere kant heeft de eerste goedkeuring van een medicijn op basis van een cannabisextract, Epidiolex^® [2], voor de behandeling van refractaire epilepsie bij kinderen door de invloedrijke en machtige FDA in juni 2018 een internationaal regelgevend precedent geschapen voor de toekomstige goedkeuring van cannabismedicijnen voor deze en andere toepassingen.

Op 17 oktober 2018 zette Canada een baanbrekende stap. Hoewel medicinale cannabis sinds 2001 legaal was, werd op die dag de wet van kracht die het gebruik van cannabis alle doeleinden legaliseert en reguleert [3], waarmee het de eerste economische grootmacht is die cannabis volledig decriminaliseert. Het is belangrijk te onderstrepen dat deze wet tot stand is gekomen door intensief overleg van de overheid met veel betrokken partijen: wetgevers, wetshandhaving, gezondheidsdeskundigen, wetenschappers, specialisten uit de sector, patiëntenverenigingen en burgers in het algemeen, waarvan er 30.000 actief deelnamen aan de initiatieven voor burgeroverleg die door de autoriteiten zijn gehouden [4]. De wet werd aangenomen met een drievoudig doel: het terugdringen van de criminaliteit rondom de illegale cannabismarkt, jongeren beschermen tegen de risico's van misbruik van cannabis en de volksgezondheid en patiëntveiligheid bevorderen door volwassenen toegang te geven tot legale en gecontroleerde cannabis. Het is mogelijk dat deze wet en het door Canada gecontroleerde verkoopsysteem voor cannabis, dat de rol van de staat en particulieren instellingen combineert in een netwerk van geautoriseerde klinieken, hét model zullen worden voor andere landen die cannabisgebruik in de toekomst legaliseren.

Groei van de cannabisindustrie

Gezien het steeds gunstigere internationale klimaat voor de legale productie en verkoop van cannabisderivaten, heeft de cannabisindustrie zijn oog op een enorme potentiële markt ter waarde van miljarden dollars. Volgens sommige beramingen groeit de cannabisindustrie in de komende jaren met 16% per jaar. De verwachting is dat deze sector tegen 2025 een omzet zal genereren die vergelijkbaar is met de huidige omzet van een modegigant als Inditex. Deze groeiverwachtingen in de sector, vergelijkbaar met die van de dotcom-bedrijven aan het begin van de 21e eeuw, zijn niet onopgemerkt gebleven bij grote investeerders. Vooraanstaande economische tijdschriften zoals Forbes, of zeer invloedrijke persbureaus in de financiële en zakelijke sector, zoals Bloomberg, hebben al talloze artikelen gewijd aan de cannabisindustrie, die ze presenteren als een geweldige kans om een aanzienlijk rendement op investeringen te behalen. Grote fortuinen zoals die van de mede-oprichter van PayPal, Peter Thiel, en de eigenaar van Corona-bier, hebben enorme investeringen gedaan in deze opkomende industrie en de aandacht getrokken van andere grote investeringsfondsen die in handen zijn van belangrijke entiteiten in onder meer de bank-, bouw- en metaalsector. Zo heeft de beurskoers van sommige producenten van medicinale cannabis het afgelopen jaar een veel hogere groei doorgemaakt dan die van traditionele sectoren of nieuwe technologieën. De traditionele farmaceutische industrie heeft deze hausse in de cannabissector ook niet genegeerd. Grote farmaceutische bedrijven hebben strategische allianties gesloten, voornamelijk met Canadese bedrijven, de wereldwijde pioniers in deze sector, om de markt te veroveren voor de productie en distributie van cannabispreparaten voor therapeutische doeleinden.

Bovendien onderzoekt de sector vele andere toepassingen van cannabis die verder gaan dan therapeutisch of recreatief gebruik, waaronder de productie van textiel, bouwmaterialen, cosmetische producten, meststoffen en diervoeder, evenals voedingsproducten. Er zijn al talloze producten voor menselijke consumptie op de Amerikaanse markt die enkele van de niet-psychoactieve componenten van cannabis bevatten, voornamelijk cannabidiol, zoals crèmes, oliën, meel en zelfs snoep en frisdrank. Grote bedrijven in de voedingssector, zoals Walmart en Coca Cola, hebben de mogelijkheid bestudeerd om nieuwe producten te ontwikkelen op basis van cannabis. De cannabissector heeft ook de interesse gewekt van kleine en grote boeren in de VS die de cannabisteelt als een realistisch alternatief zien voor de afnemende vraag naar tabak of de dalende prijs van de eens winstgevende maïs- en sojateelt [5].

De tijd zal ons leren wat de werkelijke omvang is van deze authentieke hausse in de cannabisindustrie en bevestigen of de economische verwachtingen rond deze opkomende sector waar worden gemaakt of niet. Maar het is een onmiskenbaar keerpunt voor alle betrokken partijen in de cannabissector: industrie, politici, consumenten en onderzoekers.

Kansen en uitdagingen

Dit nieuwe scenario opent voor alle partijen een verscheidenheid aan nieuwe kansen. Ten eerste impliceert het een zeer aanzienlijke omzetstijging en de mogelijkheid van internationale expansie voor bedrijven die al gevestigd zijn in de cannabisindustrie. Het schept ook een gunstig klimaat voor de oprichting van nieuwe bedrijven in de sector en de diversificatie van de activiteiten van bestaande bedrijven die op andere gebieden actief zijn. In dit opzicht is het voorbeeld van Canada heel illustratief; 70 procent van de meer dan 130 bedrijven met een vergunning voor het telen van medicinale cannabis heeft deze in de afgelopen twee jaar verkregen. Er wordt geschat dat in het eerste jaar na volledige legalisatie in Canada er ongeveer 125.000 nieuwe banen zullen worden gecreëerd in de sector [6], meer dan het dubbele van de huidige vacatures in Silicon Valley, waar de grootste hightechbedrijven ter wereld zijn gevestigd. Ten tweede zal deze groei rond cannabis ook de wetenschappelijke gemeenschap die zich inzet voor onderzoek naar cannabinoïden ten goede komen, waardoor de cannabisindustrie kansen zal bieden voor professionele ontwikkeling die tot voor kort zeer beperkt was door de schaarste aan bedrijven in deze sector die in onderzoek en ontwikkeling investeren. Ook zal het een potentiële bron van extra investeringen opleveren voor onderzoeksprojecten op universiteiten. Deze investering zal ongetwijfeld leiden tot meer kennis van de effecten van cannabis en de potentiële therapeutische voordelen van de extracten. Ten slotte zullen consumenten van therapeutische cannabis, en zelfs recreatieve cannabis waar legaal, ook profiteren van gemakkelijkere toegang tot gecontroleerde producten met een betrouwbare kwaliteit, geproduceerd volgens de strenge wettelijke voorschriften, en met advies van gekwalificeerde professionals. Bovendien zal de toegang van de consument tot legale en gecontroleerde producten de bestaande illegale markt en de criminaliteit in verband met deze illegale handel verminderen.

Dit nieuwe wereldwijde scenario brengt echter ook een aantal belangrijke uitdagingen met zich mee. Het nieuws over de sector in de afgelopen jaren heeft bij veel mensen enorme hoge verwachtingen gewekt over de therapeutische potentie van cannabis. Om aan deze verwachtingen en aan de groeiende vraag van de samenleving te voldoen, zullen politici in landen waar nog geen wetswijzigingen zijn ingevoerd, te maken krijgen met juridische hervormingen die in bepaalde sectoren tot controverse kunnen leiden. Als er stappen in de richting van legalisering worden gezet, kan het bevorderen van de samenwerking tussen de cannabissector, de zorgsector en burgers het mogelijk maken om een betrouwbaar en veilig model in te voeren voor de verstrekking van hoogwaardige gecontroleerde producten. Bovendien is het belangrijk om actief voorlichting geven over de risico's van het gebruik van deze stof, vooral onder de meest kwetsbare bevolkingsgroepen, zoals jongeren en mensen met aanleg voor het ontwikkelen van een psychische aandoening. Dit is een grotere uitdaging vanwege het stijgende aantal cannabisgebruikers in ontwikkelde samenlevingen en de perceptie dat er weinig risico's zijn verbonden aan het gebruik van cannabis. Gezien deze uitdaging is het belangrijk dat de wetenschappelijke gemeenschap een doorslaggevende rol speelt bij het voorlichten van het grote publiek over het bestaande preklinische en klinische bewijs van het effect van cannabisgebruik bij bepaalde ziekten, maar tegelijkertijd de bevolking ook informeert over de risico's van cannabismisbruik.