Fibromyalgie

Fibromyalgie is een chronische aandoening waarvan de etiologie en oorzaak onbekend zijn. De ziekte wordt onder meer gekenmerkt door chronische wijdverspreide musculoskeletale pijn, met een lage pijngrens. Zoals meestal bij patiënten met chronische pijn is er vaak sprake van hyperalgenie (grotere gevoeligheid voor pijn dan verwacht bij een bepaalde stimulus) en allodynie (waarbij normaal gesproken niet-pijnlijke stimuli, zoals het wrijven van kleding, pijnlijk blijken te zijn).

Chronische pijn gaat meestal gepaard met andere symptomen, waaronder angst en depressie, vermoeidheid en verschillende vormen van slapeloosheid. Er kunnen echter ook paresthesie (tintelingen), stijve gewrichten, hoofdpijn, zwelling van de handen en problemen met concentratie en geheugen optreden. Het natuurlijke verloop van fibromyalgie is chronisch, waarbij de intensiteit van de symptomen in de loop van de tijd fluctueert. Sommige fasen zijn gemakkelijker te verdragen, met minder pijn en enige verbetering van andere symptomen. De variaties zijn soms afhankelijk van de tijd van het jaar. In veel gevallen spelen ook emotionele factoren een zeer opvallende rol, evenals het thuisleven, sociaaleconomisch niveau, enz. De diagnose van fibromyalgie wordt klinisch vastgesteld. Er is geen objectieve test voor de ziekte, en evenmin zijn er doorslaggevende analytische, beeldvormende of anatomopathologische tests.

Een recent onderzoek dat in verschillende Europese landen is uitgevoerd, schat dat 10-15% van de algemene bevolking chronische musculoskeletale pijn heeft op verschillende plekken in het lichaam. De meeste patiënten vertonen pijn bij palpatie van verschillende delen van het lichaam. Wanneer een patiënt minstens drie maanden wijdverspreide pijn heeft en matige druk bij lichamelijk onderzoek pijn veroorzaakt op meer dan 11 van de 18 eerder gedefinieerde punten, naast het vertonen van slaapstoornissen, vermoeidheid en cognitieve veranderingen, is de consensus dat de persoon voldoet aan de criteria voor fibromyalgie. Dit is het geval bij 2,4% van de Spaanse bevolking, met een duidelijk hoger aantal vrouwen (4,2% in vergelijking met 0,2% bij mannen) en een piek die zich voordoet tussen de 40 en 49 jaar. (Estudio Episer 2016)

Pijn

Het meest voor de hand liggende symptoom van fibromyalgie is wijdverspreide musculoskeletale pijn. De pijn komt over het algemeen op verschillende plaatsen in het lichaam voor. Het kan echter in één regio beginnen, zoals de nek en schouders, en na verloop van tijd in andere gebieden verschijnen.

De pijn die wordt veroorzaakt door fibromyalgie is op veel manieren beschreven, zoals een branderig gevoel, vergezeld van stijfheid of een sterke aanhoudende pijn. Soms zijn er kenmerken van neuropathische (zenuw) pijn. De pijn varieert vaak afhankelijk van het tijdstip van de dag, hoe actief de persoon is, het weer, slaappatronen en stressmanagement. Veel mensen met fibromyalgie zeggen dat ze altijd pijn voelen, hoewel soms met tussenpozen. Veel patiënten melden hevige pijn, waardoor het voor hen praktisch onmogelijk is om enige activiteit uit te voeren.

De gevoelige punten of locaties die vaak een rol spelen bij fibromyalgie zijn vergelijkbaar met die bij andere vormen van spier- en botpijn, zoals epicondylitis of een tenniselleboog.

De gevoelige punten die het vaakst pijn veroorzaken bij fibromyalgie zijn de zogenaamde "triggerpoints". Veel andere gebieden van spieren en zacht weefsel, zoals pezen, fasciae en spieren, kunnen echter ook pijn veroorzaken, hoewel patiënten pijn op deze punten vaak pas melden als ze grondig zijn onderzocht door een zorgverlener.

Vermoeidheid en slaapstoornissen

De meeste mensen met fibromyalgie lijden in zekere mate aan vermoeidheid. Dit kan het logische gevolg zijn van onvoldoende herstellende slaap; een persoon die niet genoeg ononderbroken rust krijgt, zal waarschijnlijk geen normale lichamelijke activiteiten uitvoeren. Vermoeidheid is soms een veel ernstiger probleem dan de pijn zelf. Slaapstoornissen komen ook vaak voor en variëren van aard en van persoon tot persoon. Sommige patiënten hebben problemen om in slaap te vallen, wat ook sleep-onset insomnia wordt genoemd. Anderen hebben een slechte slaapkwaliteit en worden 's nachts vaak wakker. Dit wordt slapeloosheid in het midden van de nacht (MOTN) genoemd. Er zijn ook patiënten die eerder wakker worden dan gewenst en niet meer in slaap kunnen komen. Vermoeidheid kan variëren van een verminderde weerstand, overbelasting bij bepaalde activiteiten tot uitputting en het onvermogen om bepaalde taken uit te voeren, inclusief alledaagse taken. Het kan ook variëren naargelang het tijdstip van de dag.

Onderzoek heeft aangetoond dat onderbreking van de diepe (of delta) slaapfase bepaalde functies beïnvloedt die erg belangrijk zijn voor het functionele evenwicht van het menselijk lichaam, zoals de productie van de hormonen die het spierweefsel herstellen en de niveaus van actieve stoffen die de pijnperceptie reguleren. Het is duidelijk dat slaapproblemen de symptomen van fibromyalgie kunnen verergeren, maar ook een van de belangrijkste symptomen zijn. Het is daarom noodzakelijk om te beginnen met de therapeutische respons te richten op het verbeteren van deze situatie, om de levenskwaliteit van de patiënt te verbeteren. De vermoeidheid van personen met fibromyalgie kan verband houden met het chronische-vermoeidheidssyndroom; veel patiënten met fibromyalgie voldoen ook aan de criteria voor deze diagnose. Andere symptomen vallen samen met somatische aandoeningen en meervoudig chemisch gevoeligheidssyndroom. Deze pathologieën worden inderdaad vaak in associatie gediagnosticeerd: FIBROMYALGIA + CHRONISCHE-VERMOEIDINGSSYNDROOM + MEERDERE CHEMISCHE GEVOELIGHEID. De behandeling ervan kan een echte uitdaging zijn voor zowel de patiënt als de artsen die bij de gecombineerde therapieën betrokken zijn.

Cognitieve stoornissen

Stemmingswisselingen zijn een ander veel voorkomend symptoom van fibromyalgie. Zoals bij elke chronische ziekte kunnen patiënten zich depressief voelen wanneer ze veel pijn moeten verduren en hun humeur kan worden beïnvloed als de symptomen niet goed onder controle zijn.

Patiënten met fibromyalgie kunnen moeite hebben met concentreren of eenvoudige mentale taken uitvoeren. Deze moeilijkheden komen en gaan, in veel gevallen afhankelijk van de stemming, de mate van rust en de intensiteit van de pijn. Angst en depressie kunnen ook leiden tot cognitieve problemen in de verschillende fasen van de ziekte, afhankelijk van de stabiliteit tijdens de ontwikkeling van de ziekte. Het optreden van deze problemen in de cognitieve gebieden varieert sterk en afhankelijk van de leeftijd van de patiënt kan het moeilijk zijn om ze objectief te beoordelen.

Andere symptomen

Patiënten met fibromyalgie ervaren vaak hoofdpijn, vooral als gevolg van spanning, en migraine. Fibromyalgie wordt ook geassocieerd met pijn in de spieren van de kaken en het kaakgewricht (TMJ). Dit hangt echter van veel factoren af, zoals de anatomie van de kaak en de tandstructuur. Bruxisme (overmatig tandenknarsen of kaken op elkaar klemmen, en het heen en weer glijden of wrijven van de tanden) komt ook vaak voor.

Maagpijn in het epigastrische gebied, zwelling van de buik en obstipatie afgewisseld met diarree (die kan voorkomen bij prikkelbaar darmsyndroom) zijn ook zeer vaak voorkomende symptomen. Irritatie van de blaas en spasmen kunnen ertoe leiden dat de patiënt vaker moet plassen of een sterkere aandrang voelt om te plassen. Patiënten kunnen ook acute bekkenpijn ervaren. Enkele problemen die verband kunnen houden met fibromyalgie zijn onder meer duizeligheid of een gevoel van instabiliteit, rustelozebenensyndroom, endometriose, prikkelingen en gevoelloosheid in handen en voeten.

Fibromyalgie wordt vaak behandeld met antidepressiva (bijv. amitriptyline, duloxetine en fluoxetine); anti-epileptica (pregabaline); en pijnstillers (paracetamol of opiaten, afhankelijk van de intensiteit van de pijn). Corticoïden zijn niet erg effectief gebleken voor deze aandoening. NSAID's of niet-steroïde ontstekingsremmende geneesmiddelen, zoals ibuprofen, naproxen en diclofenac-natrium, worden vaak voorgeschreven.

Deze medicijnen kunnen effectief zijn bij het beheersen van pijn, maar de andere symptomen hebben waarschijnlijk benzodiazepinen nodig om de slaap op te wekken en angst te verminderen. Met andere woorden, veel verschillende medicijnen moeten tegelijkertijd werkzaam zijn. Het is ook belangrijk te vermelden dat deze geneesmiddelen bijwerkingen kunnen hebben op de korte en middellange termijn. De belangrijkste zijn mogelijke overbelasting van de lever met medicijnen zoals NSAID's; maagproblemen, vochtophoping en verhoogde bloeddruk bij gebruik van corticoïden en NSAID's; en hypotensie, obstipatie, misselijkheid en de mogelijkheid van verslaving of tolerantie bij het gebruik van opiaten.

Cannabinoïden zijn niet ongevaarlijk. Zoals we in een vorig artikel hebben vermeld, hebben ze bijwerkingen waarmee rekening moet worden gehouden om ze op de juiste wijze te gebruiken.

Cannabinoïden en fibromyalgie

De symptomen van fibromyalgiepatiënten kunnen worden behandeld met cannabinoïden. De verschillende symptomen van de ziekte kunnen worden behandeld met stoffen uit dezelfde chemische familie. Cannabinoïden zijn klassiek geïndiceerd om pijn te behandelen, waarbij THC en CBD in een verhouding van 1:1 worden gebruikt, zoals bevestigd in de meeste onderzoeken. Als de patiënt al opiaten gebruikt, is het belangrijk om met lage doses te beginnen en de opiaatinname te verminderen zodra de cannabinoïden merkbaar effect beginnen te krijgen. Cannabinoïden en opiaten kunnen hypotensie (te lage bloeddruk) veroorzaken en het is daarom noodzakelijk om de bloeddruk te controleren.

Het is ook belangrijk om te letten op mogelijke constipatie veroorzaakt door de cannabinoïden. Desalniettemin zijn opiaten veel meer astringent dan cannabinoïden. In beide gevallen heeft CBD een groter effect dan THC.

CBD heeft een antioxiderende, anxiolytische en antidepressieve werking en het ontstekingsremmende effect is erg nuttig bij de behandeling van fibromyalgie, waarbij de patiënt meerdere ontstekingshaarden in het bewegingsapparaat kan hebben. In de meeste gevallen wordt dit ontstekingsremmende effect versterkt door het gebruik van THC. Het pijnstillende effect wordt ook versterkt door het gebruik van THC in verschillende verhoudingen. Het is echter altijd nodig om prioriteit te geven aan het vermijden van het psychoactieve effect van THC, wat de activiteit van de patiënt zou kunnen beperken. THC heeft ook een ontspannend effect, wat het effect van de CBD bij het bestrijden van slapeloosheid zal versterken. Zowel de hoeveelheid als de verhouding van THC/CBD voor de nachtelijke en dagelijkse doses kunnen verschillen. Uiteindelijk zal het de patiënt zijn die de juiste nachtelijke dosis voor het opwekken van slaap en de juiste dagdoses voor pijnstilling zal bepalen, op basis van de intensiteit van de pijn en de tolerantie van de behandeling. Bij elke beslissing moet uiteraard wel een arts worden geraadpleegd. Cannabinoïden en opiaten kunnen samen worden gebruikt; het is gewoon een kwestie van de juiste dosis bepalen om interactie te voorkomen.

Voor de behandeling van pijn is het pijnstillende effect van CBD alleen niet zo sterk als wanneer het wordt gecombineerd met THC. Afhankelijk van de intensiteit van de pijn kan het echter soms voldoende zijn. CBD heeft ook een ontstekingsremmende werking die nuttig zal zijn. We raden daarom aan om een 1:1 verhouding CBD en THC te gebruiken voor de behandeling van pijn, als de patiënt dit goed verdraagt.

Als de patiënt deze verhouding echter niet goed verdraagt, zal het nodig zijn om te beginnen met hogere doses CBD dan THC. Het is mogelijk om de behandeling met alleen CBD te beginnen en vervolgens de effecten ervan te beoordelen om te overwegen of het nodig is THC in andere verhoudingen te combineren om de pijn te beheersen.

De juiste dosis moet worden berekend op basis van het gewicht van de patiënt. Het is ook belangrijk om eventuele contra-indicaties en mogelijke interacties met eerder voorgeschreven medicijnen uit te sluiten. We raden daarom aan om THC en CBD in verschillende verhoudingen te gebruiken bij de behandeling van patiënten met fibromyalgie.

Het is ook belangrijk om te weten dat dezelfde hoeveelheid THC uit Cannabis indica of Cannabis sativa verschillende effecten zal hebben, vanwege de andere componenten van de plant (cannabis heeft ongeveer 400 actieve stoffen per soort).

Voor overdag raden we het gebruik van THC van Cannabis sativa aan en voor 's nachts uit de Cannabis indica. In de meeste gevallen werkt dit beter, hoewel er altijd uitzonderingen zijn.

Cannabinoïden werken niet bij alle patiënten. In sommige gevallen melden patiënten een gedeeltelijke verbetering van de symptomen vanaf de eerste doses. Het is erg belangrijk om te controleren of de cannabinoïden goed werken en de dosis continu af te stemmen op de behoeften van de patiënt.

Indien correct gedoseerd, ervaren de meeste fibromyalgiepatiënten bij wie het werkt al een verbetering van de symptomen vanaf de eerste doses, vooral in de pijn en slapeloosheid.

Kort samengevat: fibromyalgiepatiënten kunnen al in de eerste dagen van de behandeling beginnen te reageren, waarbij sommigen zelfs al na de eerste doses een verbetering ervaren.

Medisch toezicht is erg belangrijk. De arts moet advies geven over de dosis en de THC/CBD-verhouding die elke patiënt nodig heeft om het maximale therapeutische potentieel te bereiken, de juiste tolerantie voor de behandeling te bepalen en eventuele bijwerkingen tegen te gaan of te minimaliseren.

De meeste patiënten die zullen reageren op een behandeling met cannabinoïden merken al snel een verbetering van de symptomen tijdens de eerste dagen van de behandeling.

Wanneer dit gebeurt, zijn de verwachtingen voor een succesvolle behandeling hoog. Als een patiënt die met de juiste dosis wordt behandeld echter binnen een periode van 2-3 weken geen effect ziet, zal de behandeling waarschijnlijk nooit effectief zijn.