Door Guillermo Moreno-Sanz
Dr. Moreno-Sanz is auteur van meer dan 30 wetenschappelijke artikelen en eigenaar van drie octrooien die de rol van het endocannabinoïde systeem bij pijnperceptie beschrijven. Hij is afgestudeerd in Biochemie en Organische Scheikunde aan de Universiteit van Zaragoza en behaalde hij zijn PhD in Neurowetenschappen aan de Complutense Universiteit van Madrid, in Spanje. Hij deed uitgebreide internationale ervaring op met langdurige fellowships in Nederland, Italië en de Verenigde Staten. Het grootste deel van zijn academische carrière bracht hij door aan de University of California, Irvine, waar hij een nieuwe klasse cannabinoïde pijnstillers ontdekte met een hoog klinisch potentieel. In 2017 trad hij op als adviseur van de National Academies of Sciences van de Verenigde Staten bij de voorbereiding van het rapport 'The health effects of cannabis and cannabinoids' (De gezondheidseffecten van cannabis en cannabinoïden). Later richtte hij Abagune Research op om wetenschappelijk advies en R&D-oplossingen te verlenen aan de internationale cannabisindustrie. In 2020 heeft hij de wetenschappelijke en medische leiding van Khiron Life Sciences in Europa op zich genomen.
"Maak kennis met de experts" is een serie interviews afgenomen door experts op het gebied van Cannabis met voorlopers in de wereld van onderzoek en klinische wetenschap over het gebruik van Cannabis als medicijn.
Maria Fernanda Arboleda is arts en chirurg aan de Pontificia Universidad Javeriana, Bogotá, en anesthesist en specialist in pijnmedicatie en palliatieve zorg aan de Nationale Autonome Universiteit van Mexico, UNAM. Ze is momenteel Associate Research Director bij Santé Cannabis en heeft uitgebreide ervaring in het verantwoord en veilig voorschrijven van medicinale cannabis in verschillende klinische contexten.
Daarnaast heeft ze als spreekster en internationale docent deelgenomen aan meer dan 50 academische evenementen, en heeft ze bijgedragen en deelgenomen aan de opleiding van meer dan 5000 medische zorgverleners in onder meer Latijns-Amerika, Canada en het Verenigd Koninkrijk. Ze neemt ook regelmatig deel aan internationale fora en panels over medicinale cannabis voor patiënten en hun families.
Guillermo Moreno-Sanz: Hallo María Fernanda, kunt u ons wat meer vertellen over hoe u bent begonnen met het gebruik van cannabis in uw praktijk?
María Fernanda Arboleda: Iedereen die zich bezighoudt met het beheer van chronische pijn is voortdurend op zoek naar farmacologische en niet-farmacologische hulpmiddelen die niet alleen helpen bij pijnbeheersing, maar die ook verlichting brengen bij andere bijkomende symptomen van deze patiënten, zoals angst, slapeloosheid en depressie. Dat is de reden waarom ik naar Canada ben verhuisd voor een klinisch fellowship aan het Montreal General Hospital en McGill University om mijn kennis over interventionele pijnbestrijding te verdiepen. Daar kreeg ik voor het eerst de gelegenheid om met patiënten te werken in een vergevorderd stadium van kanker, die behandelingen op basis van cannabinoïden werden voorgeschreven als aanvulling op hun traditionele therapieën. Het was liefde op het eerste gezicht, want ik zag met deze behandeling een duidelijke verbetering in de levenskwaliteit van de patiënten en hun families. Vanaf dat moment heb ik mijzelf volledig ingezet om alles te leren over deze behandeling en deze op een verantwoorde en veilige manier aan te kunnen bieden. Ik begon mijn afstudeeronderzoeken in medicinale cannabis en doorlopende kankerzorg bij de afdeling oncologie van McGill University en Santé Cannabis, een kliniek gespecialiseerd in medicinale cannabis in de Canadese provincie Quebec.
GMS: Het concept van een cannabiskliniek is voor sommige lezers misschien een verrassing. Wat is het model voor deze kliniek?
MFA: Santé Cannabis is een onafhankelijke gezondheidsinstelling die niet tot een cannabisbedrijf behoort en geen enkel product op de markt brengt. Tot op heden zijn er meer dan 10.000 patiënten behandeld dankzij de ontwikkeling van onze eigen klinische protocollen om de behandeling met medicinale cannabis te standaardiseren. Naast medisch advies bij het voorschrijven van cannabinoïden als aanvullende therapie op traditionele behandelingen, biedt Santé Cannabis training aan gezondheidswerkers en voorlichting aan patiënten en hun families door middel van workshops en cursussen. Zo kunnen ze actief betrokken worden bij de behandeling met medicinale cannabis.
Dankzij een uniek zorgmodel en gegevensbestand, en onderzoeksprotocollen die zijn goedgekeurd door het Canadese ministerie van Volksgezondheid en externe ethische commissies, is de kliniek uitgegroeid tot een soort klinische onderzoeksorganisatie voor medicinale cannabis, die samenwerkt met openbare en particuliere instellingen en bedrijven om gecontroleerde klinische onderzoeken en observatiestudies uit te voeren zodat we de realiteit begrijpen van langdurige toediening van cannabinoïden bij verschillende medische aandoeningen.
GMS: Hoe is uw klinische praktijk veranderd sinds u cannabisderivaten bent gaan toepassen?
MFA: Momenteel ben ik werkzaam in een particuliere medische praktijk, waar ik voornamelijk patiënten met chronische pijn behandel, naast patiënten die palliatieve zorg nodig hebben. Ik begeleid mensen in Colombia, Mexico en Canada via virtuele consulten. In Colombia kreeg ik de kans om cannabinoïden toe te voegen aan conventionele medische behandelingen, waardoor ik een zeer nuttig hulpmiddel had voor de beheersing van symptomen bij chronische pijn en gevorderde ziekten zoals kanker. Het is goed om te weten dat medicinale cannabis niet de eerste behandelingslijn is. Het is ook geen vervanging voor andere therapieën en is niet voor iedereen aanbevolen, aangezien er indicaties en contra-indicaties zijn, evenals mogelijke interacties met andere medicijnen. Daarom is het essentieel om bij het gebruik van cannabinoïden de steun en het toezicht te hebben van een arts die goed is opgeleid in het voorschrijven hiervan.
GMS: Was u bezorgd over hoe uw standpunt over cannabis uw carrière als arts zou kunnen beïnvloeden?
MFA: Omdat ik mijzelf op basis van wetenschappelijk bewijs in het onderwerp ging verdiepen en vervolgens de mogelijke therapeutische effecten van cannabinoïden in de klinische praktijk kon onderzoeken, maakte ik me geen zorgen over mijn medische praktijk. Integendeel, het moedigde me aan om door te gaan met onderzoek naar het gebruik van cannabis en om mijn kennis en klinische ervaring te delen met andere medische zorgverleners in onder meer Latijns-Amerika, Canada en het Verenigd Koninkrijk.
GMS: Hebt u last gehad van het stigma rondom cannabis?
MFA: Ik denk dat iedereen in dit tijdperk waarin cannabis verboden is, te maken heeft met dit sociale stigma. Op basis van mijn ervaring geloof ik dat verkeerde informatie over behandelingen met cannabinoïden en de verwarring tussen medicinaal en niet-medicinaal (of recreatief) gebruik van cannabis gedeeltelijk verantwoordelijk zijn geweest voor veel vooroordelen en misvattingen. In Canada leerde ik door mijn praktijk in de provincie Quebec, een van de meest conservatieve delen van het land, dat er een sterke afwijzing en irrationele angst bestaat voor het gebruik van cannabis voor medicinale doeleinden. Ondanks de vooruitgang in klinisch onderzoek, worden behandelingen met cannabinoïden nog vaak afgekeurd door medische verenigingen en zorgverleners die hun twijfels hebben over het gebrek aan klinisch bewijs voor de therapeutische voordelen. Ook ontbreekt het de medische gemeenschap vaak aan kennis over het voorschrijven van cannabinoïden.
GMS: Denkt u dat dit stigma sterker is in Latijns-Amerika dan in andere regio's zoals Noord-Amerika of Europa?
MFA: In Latijns-Amerikaanse landen zoals Colombia, Peru en Argentinië heb ik veel meer openheid ervaren bij zorgverleners, medische verenigingen en universiteiten, die besloten hebben om de discussie te omarmen en thema's rondom medicinale cannabis hebben opgenomen in academische congressen, en in cursussen en diploma-opleidingen over medicinale cannabis. Ik heb deelgenomen aan de training van meer dan 5000 zorgverleners in Latijns-Amerika, en ik zie dat er veel vraag is naar meer informatie over de mogelijke therapeutische toepassingen van cannabinoïden, nu steeds meer patiënten hun dokter aanspreken voor begeleiding en medisch personeel om steun vragen. Het is belangrijk om te benadrukken dat we artsen niet leren om cannabinoïden lukraak voor te schrijven, maar ze alle hulpmiddelen bieden om patiënten goed te kunnen adviseren over het gebruik van medicinale cannabis.
GMS: Het Spaanse congres heeft de oprichting van een subcommissie goedgekeurd om verschillende internationale modellen voor de regulering van medicinale cannabis en de kwaliteit van het bestaande bewijsmateriaal te bestuderen. U bent Colombiaanse, opgeleid in Canada en u woont nu in Mexico. Dit zijn drie cruciale landen in de regelgevende beweging voor medicinale cannabis. Wat zijn naar uw mening de beste en slechtste aspecten van elk van deze modellen van regelgeving voor medicinale cannabis?
MFA: De regulering van cannabis voor medicinale doeleinden in Canada begon in 2001. Dit bevorderde het veilige gebruik van behandelingen met producten op basis van cannabinoïden die voldoen aan de kwaliteitsnormen en gezondheidsrichtlijnen van het Canadese ministerie. Maar ondanks dat er ongeveer 400.000 patiënten zijn geregistreerd in het nationale programma voor medicinale cannabis, zijn er nog steeds grote beperkingen. De behandeling met medicinale cannabis is nog steeds niet goedgekeurd door de nationale medische verenigingen. De hoge belastingen en het feit dat de meeste verzekeringsmaatschappijen de behandeling niet vergoeden, spelen ook een rol in het belemmeren van de toegang tot cannabisproducten voor medische doeleinden. Het gevolg hiervan is dat meer dan 70% van de patiënten gebruik blijft maken van producten uit illegale markten en deze gebruikt zonder medisch toezicht.
Colombia, daarentegen, is een pionier op het gebied van regelgeving. Landen als Argentinië en Peru stellen zichzelf ook beetje bij beetje open voor deze kwestie. In feite is het Colombiaanse regelgevingskader sinds 2016 een model geweest voor andere landen in de regio, toen het gebruik van cannabis voor medicinale doeleinden werd toegestaan, en vervolgens in 2020, toen de verkoop werd gelegaliseerd met strikte licenties voor de correcte productie van producten met cannabinoïden van farmaceutische kwaliteit die de veiligheid van de patiënten garanderen. Er is echter nog steeds rigoureus hoogwaardig klinisch onderzoek vereist om de therapeutische effecten van cannabinoïden bij de lokale of Latijns-Amerikaanse bevolking aan te tonen. Bovendien blijven de kosten en het gebrek aan verzekeringsdekking de legale toegang tot en de beschikbaarheid van producten met cannabinoïden beperken.
Ondanks de hervormingen in de Algemene Gezondheidswet (LGS) die Mexico in 2017 heeft doorgevoerd en de publicatie van de verordening voor sanitaire controle op de productie, het onderzoek en het medicinaal gebruik van cannabis en de farmacologische derivaten in januari 2021, zijn er nog steeds wettelijke hiaten die de beschikbaarheid van veilige behandelingen op basis van cannabinoïden in de weg staan. Dit is frustrerend, aangezien wij artsen hierdoor volledig beperkt worden in het aanbieden van dit therapeutische hulpmiddel op een verantwoorde en veilige manier.
GMS: U bent begonnen aan een persoonlijk project om al uw ervaring en kennis op het gebied van het therapeutisch gebruik van cannabis te delen. Wat mij opvalt is uw aandacht voor palliatieve zorg en het begeleiden van patiënten in een terminale fase. Wat denkt u dat cannabis mensen aan het einde van hun leven kan bieden?
MFA: Het gebruik van cannabinoïden bij een palliatieve patiënt is een van de onderwerpen die mij nauw aan het hart ligt. Ten eerste mogen we niet vergeten dat de palliatieve patiënt een ongeneeslijke ziekte heeft met een zeer korte prognose, meestal minder dan zes maanden. Het doel van deze zorg is de patiënt, maar ook de familieleden en/of mantelzorgers, welzijn en comfort te bieden. Daarom is het doel om de patiënt een 'goede' dood te laten sterven en lijden te voorkomen en te verlichten door een vroegtijdige identificatie, evaluatie en correcte behandeling van de pijn en andere symptomen, zowel fysiek, psychosociaal of spiritueel.
Ik heb de gelegenheid gehad om met honderden patiënten te werken in een vergevorderd stadium van hun ziekte die meerdere symptomen vertoonden (veroorzaakt door de ziekte zelf of door behandelingen zoals chemotherapie, radiotherapie, chirurgie, enz.), die niet reageerden op traditionele therapieën, en waar cannabinoïden een belangrijke rol kunnen spelen als aanvulling op de conventionele behandelingen. Het is van cruciaal belang om cannabinoïden te erkennen als een nuttig hulpmiddel dat andere therapieën niet vervangt. Het is daarom noodzakelijk om de verwachtingen van de patiënt en/of de familie goed te begeleiden, aangezien medicinale cannabis geen enkele ziekte kan genezen. Ook is het geen wondermiddel dat de patiënt zal redden van alle problemen waarmee iemand in de laatste levensfase geconfronteerd wordt.
María Fernanda, hartelijk bedankt voor het delen van uw ervaring met ons!
