Update van de therapeutische aanpak bij autismestoornisspectrum

Deel 1:

Cannabinoïden en autismespectrumstoornis (ASS)

Autisme, ook wel autismespectrumstoornis genoemd, bestaat uit een groep van stoornissen die verband houden met de ontwikkeling van de hersenen. Ik heb het liever over de autistische omgeving dan over het spectrum. We spreken over neurodivergentie als een concept dat de diversiteit in de individuele hersenfunctie en het gedrag omvat. Het concept van neurodivergentie is breder dan alleen het autismestoornisspectrum (ASS), en is van toepassing op veel andere gedragsvormen of -patronen, zoals ADHD, verstandelijke beperkingen, het syndroom van Tourette, psychose, enz.

Veel ouders van kinderen met ontwikkelings-, gedrags- en geestelijke stoornissen vragen zich steeds vaker af of medicinale cannabis een therapeutische optie voor hun kind zou kunnen zijn. Sommige open onderzoeken hebben aangetoond dat medicinale cannabis de potentie heeft om bepaalde symptomen te verbeteren bij kinderen met een autismespectrumstoornis. Er is echter tot nu toe slechts één dubbelblinde, placebogecontroleerde studie afgerond, zonder doorslaggevende resultaten. Transdermale synthetische cannabidiol is bijvoorbeeld effectief gebleken in het verminderen van sociaal vermijdend gedrag in een subgroep van kinderen met het fragiele X-syndroom (FXS). Er worden momenteel onderzoeken uitgevoerd naar het gebruik van medicinale cannabis bij kinderen en tieners met autisme, verstandelijke beperkingen, het syndroom van Tourette, angst, psychose, anorexia nervosa en andere specifieke neurologische ontwikkelingssyndromen.

De symptomen die deze patiënten vertonen, worden doorgaans in de vroege kinderjaren ontdekt, maar gezien de variabiliteit van de symptomen en de zeer variabele graad van de aandoeningen, zijn er ook late diagnoses bij volwassenen; andere syndromen zoals het fragiele X-, tubereuze sclerose complex (TSC) of Rett-syndroom worden vaak op jonge leeftijd gediagnosticeerd vanwege hun kenmerken en de beschikbaarheid van diagnostische tests.

Bij de genetische mutatie SINGAP1 zien we specifieke auditieve en tactiele sensorische veranderingen die complexe situaties veroorzaken en vaak moeilijk te interpreteren zijn. We vertrouwen op onze klinische ervaring om de behoeften van elke patiënt met betrekking tot de behandeling te begrijpen, de symptomen te verlichten en, vooral, de levenskwaliteit van patiënten en hun familie te verbeteren, zodat patiënten een voller leven kunnen genieten zonder de schadelijke bijwerkingen en neveneffecten van de cannabisbehandeling, die afgestemd moet worden op de behoeften en kenmerken van elke patiënt.

Vergeet ook niet dat farmacologische behandelingen, waaronder antidepressiva, psychostimulantia en antipsychotica, vaak worden voorgeschreven om de mentale en gedragsmatige gezondheidsproblemen bij kinderen met ontwikkelingsstoornissen te behandelen, maar deze medicijnen hebben een hoog risico op bijwerkingen. Veelvoorkomende bijwerkingen zijn onder meer sedatie, veranderingen in de stemming, eetlust en cognitie, metabool syndroom en extrapiramidale nevenwerkingen. In veel gevallen weegt het therapeutisch voordeel van de medicijnen niet op tegen de bijwerkingen. Juist in deze gevallen bieden de cannabisbehandelingen een therapeutische aanpak met - voorlopig - een zeer positieve verhouding tussen het risico en de resultaten.

Ongeveer één op de honderd kinderen heeft autisme.

De capaciteiten en behoeften van mensen met autisme variëren en kunnen in de loop van de tijd veranderen. Hoewel sommige mensen met autisme zelfstandig kunnen leven, zijn er anderen met ernstige handicaps die hun hele leven constante zorg en ondersteuning nodig hebben. Ze zijn 24 uur per dag afhankelijk, waardoor veel ouders zich exclusief toewijden aan de zorg voor de patiënt, waardoor ze niet in staat zijn om een betaalde baan te hebben. In gezinnen met een laag inkomen is dit een zeer belangrijke beperking. We mogen vooral niet vergeten wat de impact hiervan is op de zorgverleners en de familie.

De zorg voor mensen met autisme moet gepaard gaan met sociale maatregelen die de toegankelijkheid, inclusie en steun bevorderen.

Jongens hebben vier keer meer kans op een autismespectrumstoornis dan meisjes.

Gezinnen met een kind met een autismespectrumstoornis hebben een hoger risico om nog een kind met deze stoornis te krijgen. Het komt ook vaak voor dat ouders of familieleden van een kind met een autismespectrumstoornis lichte problemen hebben met sociale en communicatieve vaardigheden, of met bepaald gedrag dat typerend is voor deze stoornis. We zien dat er bij ouders soms sprake is van niet-gediagnosticeerd ASS en we kunnen concluderen dat er niet-gediagnosticeerde volwassenen met autisme zijn, met milde of matige symptomen, die zich hebben kunnen aanpassen aan sociale conditionering en een 'normaal' leven leiden. Hiermee zijn we weer teruggekeerd op het concept van neurodivergentie.

We moeten deze patiënten op een multidisciplinaire manier behandelen en de therapeutische hulpmiddelen afstemmen op de persoonlijke kenmerken en behoeften van de patiënt.

Het eerste aanbevolen therapeutische niveau is een specifiek onderzoek naar microbiota om te zien welke bacteriepopulaties zijn veranderd. We moeten hierbij niet alleen de bacteriën bestuderen, maar ook parasieten en ontstekingsmarkers, omdat in het algemeen 80% van de patiënten parasieten heeft. We vinden bij 20-30% van de patiënten Giardia lamblia-parasieten, bij 10-15% Blastocystis Hominis en bij 10% Dientamoeba fragilis, naast andere parasieten.

Er kan een hoge prevalentie van schimmelinfecties zijn, we moeten vooral rekening houden met de veelvoorkomende Candida-schimmel. We treffen deze schimmel zelfs aan in de orale microbiota. De effecten op de microbiota zijn te zien in specifieke bacteriepopulaties, zoals hogere aantallen bacteroideten en meestal lagere aantallen bifidobacteriën. We vinden in veel gevallen SIBO (een bacteriële superinfectie), waarvoor we een specifieke behandeling voorschrijven om de overgroei en daarna het herstel van de bacteriën te corrigeren met behulp van prebiotica, probiotica of synbiotica, afhankelijk van de patiënt. ASS- patiënten zijn zeer selectief in hun dieet; hun eenzijdige voeding kan leiden tot tekorten in de microbiota. Het kan erg moeilijk zijn om kleine kinderen de juiste eetgewoontes aan te leren. Ze hebben vaak ook problemen met hun spijsvertering; 60% van de patiënten heeft moeite met het verteren van disachariden (eenvoudige koolhydraten). Het FODMAP-dieet kan een hulpmiddel zijn voor patiënten met dit specifieke probleem. Veel patiënten hebben moeite met het verteren van vetten en eiwitten, daarom speelt het dieet een belangrijke rol hierbij. We moeten ervoor zorgen dat de patiënt gezonde microbiota heeft en goede eetgewoonten ontwikkelt. Zonder stabiele microbiota zal de behandeling namelijk niet het gewenste resultaat hebben of hetzelfde resultaat bereiken als we het voedingsprobleem oplossen.

Alleen met een correct dieet, waarbij het lipidoom in evenwicht wordt gebracht, bereiken we goede resultaten die een directe invloed hebben op de levenskwaliteit van de patiënt en hun omgeving. We elimineren toegevoegde suikers, waaronder lactose, caseïne en gluten, en we zijn heel voorzichtig met smaakstoffen die aan veel producten worden toegevoegd. Ook het gebruik van de magnetron is iets dat veel zorgmedewerkers afraden, vooral in deze gevallen. We moeten deze patiënten ook supplementen geven met Omega 3, Vit D3+K2, Vit A (85% bèta-caroteen en 15% palmitaat), Vit E (alfa-tocoferol), complex B, B1 (thiamine) B2 (riboflavine), B3 (niacine), B5 (pantotheenzuur), B6 (pyridoxine), B7 (biotine), B12 (cobalamine) en foliumzuur. Daarnaast geven we deze patiënten supplementen voor zink, magnesium, selenium, calcium en koper.

Als we vooraf een analyse kunnen maken van de bloedspiegels van deze moleculen, kunnen we de supplementen veel nauwkeuriger afstemmen, maar we treffen meestal tekorten aan, zoals in het geval van vitamine D, die essentieel zijn voor veel biologische processen. Het gebruik van bepaalde schimmels, zoals Hericium Erinaceus, Cordyceps sinensis en Ganoderma Lucidum, wordt aanbevolen vanwege de aanwezigheid van bèta-glucanen, die een rol spelen in de paraatheid van het immuunsysteem, waardoor de effectiviteit van macrofagen en natuurlijke 'moordenaars' wordt verhoogd.

Een behandeling met cannabis is in deze gevallen een extra hulpmiddel om de best mogelijke resultaten te bereiken. Het is echter niet alleen het gebruik van cannabis dat de levenskwaliteit van patiënten zal verbeteren. Zoals we eerder hebben gezien, moeten we alle beschikbare hulpmiddelen inzetten om de complexe symptomen van deze patiënten te behandelen.

Voor de behandeling met cannabis adviseren we altijd om rekening te houden met hun specifieke kenmerken. In principe gebruiken we THC en CBD in verschillende doseringen en verhoudingen, afhankelijk van de ASS-kenmerken van elke patiënt, de ernst van de symptomen en hun gedragspatronen. Bij kinderen leidt frustratie tot gedrag waarbij ze zichzelf of anderen verwonden. De behandelingen kunnen het gedrag van patiënten stabiliseren. Gebaseerd op mijn klinische ervaring is in deze gevallen het gebruik van THC erg belangrijk. Als er sprake is van gedragsproblemen, wat bijna altijd het geval is, al dan niet geassocieerd met epilepsie, gebruiken we een specifieke dosis met een combinatie van THC en CBD. We mogen ook niet vergeten dat THC via de CB1R werkt, waardoor de neuronale prikkelbaarheid op een retrograde manier wordt geremd, in het geval van glutamaterge neuronen. Deze neuronen spelen een rol bij epileptische aanvallen, aangezien glutamaat de belangrijkste prikkelende neurotransmitter is, en de niveaus hiervan bij epileptische aanvallen omhoogschieten en zelfs neurotoxiciteit kunnen veroorzaken.

We kunnen ook stereotypen en cognitieve prestaties verbeteren, gedrag stabiliseren, en angst en driftbuien onder controle houden door de frustratie te verminderen. Daarnaast mogen we niet vergeten dat de medicijnen die in deze gevallen worden voorgeschreven, zoals antipsychotica, benzodiazepines en psychostimulantia, een groot aantal nadelige bijwerkingen hebben, zoals sedatie, veranderingen in gedrag, cognitieve problemen, metabool syndroom en extrapiramidale nevenwerkingen. Bij een behandeling met cannabis zijn de bijwerkingen voorspelbaar en gemakkelijk op te lossen in enkele uren of dagen. Langdurige cannabisbehandelingen zijn mogelijk. We moeten er alleen voor zorgen dat we periodiek het gebruik van THC onderbreken om te voorkomen dat de patiënt een tolerantie opbouwt en dat de dosering niet steeds verhoogd hoeft te worden. We voorkomen deze problemen door het gebruik van THC jaarlijks 4 tot 7 dagen stop te zetten. Er zijn nog andere minder bekende cannabinoïden, zoals THCV en CBDV, die mogelijk kunnen worden toegevoegd of gebruikt worden als vervanging van CBD, aangezien CBDV waarschijnlijk krachtiger is dan CBD in dosis/effectverhouding; op dit moment worden deze cannabinoïden echter niet gebruikt bij de behandelingen.

We weten dat deze patiënten een mitochondriale disfunctie hebben en de moleculaire route die dit veroorzaakt is bekend. We hebben receptoren van het endocannabinoïdesysteem in de mitochondriën, dus we kunnen ook op dit niveau handelen. De resultaten die we verkrijgen, althans in de gevallen die ik behandel, rechtvaardigen het gebruik van de plant voor de behandeling van deze neurodivergente aandoening: er zijn weinig nadelige bijwerkingen, het is zeer controleerbaar, en verbetert de levenskwaliteit van de patiënt en hun omgeving. De ouders zijn degenen die deze nieuwe toestand van hun kinderen het beste kunnen waarderen. Het is belangrijk dat we hierover praten met de ouders van de kinderen die met cannabis worden behandeld, zodat zij het resultaat kunnen beoordelen en verslag kunnen doen van de evolutie van hun kinderen.

Referenties:

Comprehensive Nutritional and Dietary Intervention for Autism Spectrum Disorder—A Randomized, Controlled 12-Month Trial
James B Adams 1 , Tapan Audhya 2 , Elizabeth Geis 3 , Eva Gehn 4 , Valeria Fimbres 5 , Elena L Pollard 6 , Jessica Mitchell 7 , Julie Ingram 8 , Robert Hellmers 9 , Dana Laake 10 , Julie S Matthews 11 , Kefeng Li 12 , Jane C Naviaux 13 , Robert K Naviaux 14 , Rebecca L Adams 15 , Devon M Coleman 16 , David W Quig 17

Probiotics and fructo-oligosaccharide intervention modulate the microbiota-gut brain axis to improve autism spectrum reducing also the hyper-serotonergic state and the dopamine metabolism disorder
Ying Wang 1 , Ning Li 2 , Jun-Jie Yang 3 , Dong-Mei Zhao 4 , Bin Chen 5 , Guo-Qing Zhang 6 , Shuo Chen 7 , Rui-Fang Cao 8 , Han Yu 9 , Chang-Ying Zhao 10 , Lu Zhao 11 , Yong-Sheng Ge 12 , Yi Liu 13 , Le-Hai Zhang 14 , Wei Hu 15 , Lei Zhang 16 , Zhong-Tao Gai 17

The effect of cannabidiol (CBD) on low-frequency activity and functional connectivity in the brain of adults with and without autism spectrum disorder (ASD)
Charlotte M Pretzsch 1 , Bogdan Voinescu 1 , Maria A Mendez 1 , Robert Wichers 1 , Laura Ajram 1 , Glynis Ivin 2 , Martin Heasman 2 , Steven Williams 3 , Declan Gm Murphy 1 , Eileen Daly 1 , Gráinne M McAlonan 1

Abnormalities of synaptic mitochondria in autism spectrum disorder and related neurodevelopmental disorders
Liliana Rojas-Charry 1 2 3 , Leonardo Nardi 1 , Axel Methner 4 5 , Michael J Schmeisser 6 7

The Role of Microbiome, Dietary Supplements, and Probiotics in Autism Spectrum Disorder
Bhagavathi Sundaram Sivamaruthi 1 , Natarajan Suganthy 2 , Periyanaina Kesika 1 , Chaiyavat Chaiyasut 1